سئوالی که همواره در مورد ورزش و روزه داری مطرح می شود این است که آیا یک ورزشکار می تواند روزه بگیرد؟
در پاسخ باید گفت که ورزشکاران در هر کشوری به دو گروه تقسیم بندی می شوند.
گروه اول ورزشکاران را به نام ورزشکاران ورزش همگانی می شناسیم که در ایران حدود 15 میلیون نفر هستندد و در فضای پارکها و تپه ها و باشگاهها و منازل برای سلامتی عمومی خود روزانه نیم ساعت تا 3 ساعت به ورزش های روزمره می پردازند، روزه برای این افراد مجاز است اما باید شدت تمرینات خود بکاهند تا آب بدن از دست نرود و همچنین در ساعت گرم روز ورزش نکنند و مراقبتهای پزشکی روزه و ورزش را رعایت کنند.
گروه دوم ورزشکاران را حرفه ای ها و قهرمانان ملی تشکیل می دهند که روزانه به 5 الی 10 هزار کالری نیاز دارند تا در تمرینات و اردوهای ورزشی بطور فشرده و منظم آمادگی لازم جهت حضور در مسابقات داخلی و خارجی را داشته باشند. توصیه ای که برای این گروه از ورزشکاران عزیز داریم که هم بتوانند از فواید ارزشمند این ماه معنوی و الهی بهره مند شوند و هم از تمرینات روزمره باز نمانند اینکه پس از صرف مختصری غذای سبک در افطاری که شامل نشاسته بیشتر و کمی هم پروتئین باشد باید از مایعات زیادی استفاده کنند.برای افطاری بهتر است پس از مصرف فرنی یا سوپ و خرما، آب میوه و میوه های خشک و استراحت مختصر سپس به تمرینات حرفه ای خود بپردازند و در غذای سحری نیز توصیه ما مصرف غذای نشاسته ای از جمله برنج، سیب زمینی، ماکارونی، نان با مختصری غذای گوشتی و آب میوه است.
فواید روزه داری از دیدگاه پزشکی
از قدیم الایام اثرات مفید روزه داری در ایام ماه مبارک رمضان همواره عنوان می شد اما آیا دانش پزشکی نوین که بسیاری از اسرار انسان ناشناخته را کشف کرده وعلت بسیاری از بیماری های مرگ زا را شناخته و با بررسی، تحقیق، آزمایش ودارو به درمان آنها پرداخته، در مورد روزه و اثرات مثبت یا منفی آن تحقیقاتی انجام داده است یا نه ؟ اگر بخواهیم به طور واقعی و بدون نظرات شخصی و بدون تعصب و منصفانه از نظر پزشکی آثار عدم مصرف تغذیه به مدت 17 ـ 12 ساعت در کالبد انسان را بررسی کنیم خواهیم دید که برخی از خواص معجزه آسای روزه داری وبه قولی گرسنگی با ایمان معبود، حتی با مصرف دارو نیز قابل مقایسه نیست. اینک به برخی از این فواید اشاره می کنیم:
1.دستگاه قلب وعروق : یکی از مفید ترین فواید روزه داری، بر دستگاه قلبی عروقی است ، قلب انسان در دقیقه به طور میانگین 72 ضربه می زند واز این طریق جریان خون را از قلب به کلیه ، عروق واعضای بدن منتقل می کند یعنی در واقع با انقباض بطن های قلبی ، خون سرشار از مواد غذایی از قلب به ریه ها منتقل می شود و پس از اکسیژن گیری مجدداً به قلب بازگشته وبا پمپاژ بعدی به مغز وکلیه ها وسایر اعضای بدن انسان می رسد. این عملیات به ظاهر ساده وانتقال مواد غذایی توسط خون که از طریق انقباض قلب صورت می گیرد بدین گونه است که قلب انسان در دقیقه72 ضربه ودر روز 50 هزار ضربه ودر سال 18 میلیون بار تپش می کند. در نتیجه می بینیم که این عضو کوچک با این همه فعالیت در طی روز نیاز به استراحت وتجدید قوا دارد تا از بار قلبی کاسته شود.
با روزه داشتن بخشی از فشارهای غذایی به قلب که در طی سال ایجاد می شود کاسته شده وحداقل برای یک ماه به استراحت می پردازد. این استراحت قلبی همراه با تخلیه چربی از قلب وعروق نیز همراه است وبخشی از چربی های رسوب کرده ودر عروق کرونر قلبی که به صورت آترواسکروز( سفت شدن عروق بدن ) تجزیه شده واز داخل عروق کنده می شوند و وارد جریان خون شده وبه صورت کالری وحرارت از بدن خارج می شود.
همانگونه که در بیمارستان به بیمارانی که چربی خون بالایی داشته ویا دچار سکته های قلبی ومغزی شده اند توصیه می شود از حجم غذای مصرفی کاسته وبه استراحت قلب وآرامش آن توجه کنند، همچنین از آنجا که که تعداد وعده های غذایی در شبانه روز ومیزان مصرف نمک در ماه رمضان کاهش می یابد در نتیجه فشار خون روزه داران نیز در حد متعادل وطبیعی حفظ می شود.
از طرفی در ماه مبارک رمضان که همانا ماه خداوند وپیامبر وقرآن است نوعی آرامش روحی ومعنوی به قلب ومغز دست می دهد که انواع استرس های روزمره واضطراب ونگرانی ها را از قلب وعروق مهار کرده واز فشارهای روحی قلب کاسته می شود.
2.دستگاه گوارش: این دستگاه که همان دهان ومری ومعده وروده ها وکبد وطحال هستند در طی سال دچار انواع آسیب های غذایی ومسمومیت هاو عفونت های روده ای وانگلی وغیره می شود وحتی دقیقه ای استراحت مکانیکی وعصبی ندارد، زیرا وقتی یک وعده غذا میل می شود واز مری ومعده گذشته وبه روده ها می رسد وسپس مواد تجزیه شده اش از طریق سیاهرگ باب به کبد رفته ودر آنجا سم زدایی وتغییرات گیلکوژنز صورت گرفته و به قلب وریه ها می رود به طور میانگین 8 ساعت طول می کشد وفرد مجدداً وعده های غذایی دیگر را مصرف می کند بدون اینکه رعایت این ساعات بشود.
در نتیجه در تمام 24 ساعت دستگاه گوارش در فعالیت های بیوشیمی وهورمونی ومکانیکی است ومواد قندی وچربی وپروتئینی و ویتامینی را هضم وجذب می کند ومعمولاً غذاهای قندی وچربی را در بدن به صورت بافت چربی باقی می گذارند وسبب چاقی و اختلالات گوارشی می شوند. برای اینکه از این عوارض در امان باشیم یکی از بهترین اقدامات، روزه داشتن همراه با آرامش روانی و ورزش های روزمره وتغذیه صحیح است .
بدین منظور در طی یک ماه روزه داری ورعایت کردن میزان غذای مصرفی در افطار وسحر می توان افزون بر استراحت دادن دستگاه گوارشی ، به ویژه کبد و معده وخروج مواد سمی وزاید از دستگاه گوارش، به خداوند منان نیز نزدیکتر شده وبا پرهیز از غذا خوردن بر میزان صبر واراده وقوت روحی خود افزود. برای اینکه از فواید طبی روزه داری به بهترین وجهی استفاده کنیم باید میزان غذای مصرفی در افطار کم وسبک وقابل هضم بوده ودر طی یک ساعت وآرام آرام میل شود. باید در نیم ساعت اول پس از اذان مغرب مایعات بیشتری مصرف شود وسپس غذاهای نرم از جمله سوپ وفرنی وخرما وچای ودر ادامه غذای جامد، آن هم به گونه ای که پر چرب وسرخ شده نباشد.یعنی مصرف اغذیه به صورت خورشت وکبابی باشد تا هضمی آسان داشته وسوء هاضمه به دنبال نداشته باشد. زیرا حدوداً پس از 8 ساعت نیز باید مجدداً از غذای سحر استفاده کرد وبهتر است غذای سحری کم حجم اما پر انرژی باشد. باید از افطار تا سحر از مایعات بیشتری استفاده کرد. ( مثلاً سوپ، شیر وچای کم رنگ و ولرم وآب میوه و... )
در طی روز نیز بهتر است از تحرکات بدنی به صورت پیاده روی ونرمشه ای سبک خانگی نیز بهره مند شوید زیرا فقط با رعایت تغذیه و ورزش است که می توان بافته ای چربی بدن را از بین برد وقدرت عضلانی دستگاه گوارشی و دستگاه اسکلتی را فزونی داد.
3.بافتهای چربی بدن : کاستن ومتعادل نگهداشتن وزن بدن واز بین رفتن چربیهای زاید در سطوح عضلات بدن وقلب وعروق وکلیه ها وروده ها . زیرا وقتی فرد گرسنه می ماند در حقیقت از بافت چربی ذخیره ای خودش استفاده می شود واگر افرادی که اضافه وزن دارند در طی سال نیز به طور مرتب هفته ای یکبار روزه نگهدارند و وزن خود را کنترل کنند به هیچ وجه دچار چاقی واختلال ریتم بدن نمی شوند.
4.اعصاب و روان : برای اینکه روزه سالم وبا تقوا بگیریم وبه حق نزدیکتر شویم باید با اراده قوی ونیرومند وصبر وامساک از هر نوع منکرات اجتماعی وارد این ماه ارزشمند شویم. وقتی این اتصال به ایزد برقرار شد، هیچ نیرویی قادر نخواهد بود بر مغز و روان شما تسلط یابد وافکار شیطانی را در ذهنتان بپروراند. در نتیجه به روحی سرشار از الطاف الهی دست یافته وبر اعصاب و روان خود فائق می آییم وبر خود سازی وخویشتن داری تکیه کرده وبا ایمانی استوار، فرامین قرآنی را مرور می کنیم.
5.تنظیم تعادل بیوفیزیکی و بیو شیمیایی بدن .
6.متعادل شدن جریان خون ورودی وخروجی به کلیه ها وهورمونهای فوق کلیوی .
7. اثرات مفید بر غدد داخلی بدن: براساس تحقیقات آزماشگاهی، اثرات مفید در هورمونهای هیپوفیز مغز وتیروئید وپاراتیروئید وکلیه وفوق کلیه وتخمدانها مشاهده شده است.چه کسانی نباید روزه بگیرند؟ افرادی که به تأئید پزشک معالج خود دچار زخمهای معده واثنی عشر بوده ویا مجبورند به دلیل بیماری فشار خون ومرض قند وسرطان وعفونتها از داروهای تجویز شده در ساعت مشخص استفاده کنند. در برخی از بیماریهای دیگر نیز به دستورپزشک ، نباید روزه گرفت.
دکتر لطفعلی پورکاظمی- رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی